กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก แนะนำประชาชนดูแลสุขภาพช่วงเปลี่ยนผ่านฤดูกาล จากฤดูฝนสู่ฤดูหนาว หรือที่เรียกว่า “ปลายฝนต้นหนาว” ด้วยสมุนไพรพื้นบ้าน ที่มีรสเผ็ดร้อน รสเปรี้ยว และรสขม พร้อมชู ยาแก้ไอ“มะขามป้อม” และ “ตรีผลา” ช่วยปรับสมดุลธาตุในร่างกาย เสริมภูมิคุ้มกัน และป้องกันโรคระบบทางเดินหายใจ โดยเฉพาะในกลุ่มเปราะบาง ได้แก่ ผู้สูงอายุ เด็กเล็ก และผู้ที่มีโรคประจำตัว ที่มักเจ็บป่วยง่าย
ดร.ภก.ปรีชา หนูทิม ผู้อำนวยการกองพัฒนายาแผนไทย กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก เปิดเผยว่า ช่วงปลายฝนต้นหนาวเป็นช่วงที่ร่างกายต้องปรับตัวจาก “ธาตุลม” ในฤดูฝนสู่ “ธาตุน้ำ” ในฤดูหนาว ทำให้เกิดภาวะ “ธาตุไฟแปรปรวน” ส่งผลให้ภูมิต้านทานอ่อนแอ และเกิดอาการเจ็บป่วยได้ง่าย เช่น ไข้หัวลม ไอ เจ็บคอ คอแห้ง น้ำมูกไหล หรือผิวแห้งคัน โดยเฉพาะในกลุ่มเปราะบาง ได้แก่ ผู้สูงอายุ เด็กเล็ก และผู้ที่มีโรคประจำตัว มักเจ็บป่วยง่ายในช่วงนี้
ตามศาสตร์การแพทย์แผนไทย ให้ความสำคัญกับการปรับสมดุลธาตุในร่างกาย ด้วยการใช้รสชาติ ของสมุนไพรเสริมสร้างภูมิต้านทานโรคในรูปแบบอาหารและยา สำหรับอาหารแนะนำให้ประชาชนบริโภคอาหาร ที่ใช้สมุนไพร 3 รสชาติหลักเป็นยา ได้แก่ รสเผ็ดร้อน เช่น ขิง ตะไคร้ เพื่อสร้างความอบอุ่น รสเปรี้ยว เช่น มะขามป้อม เพื่อขับเสมหะ และ รสขม เช่น ดอกแค ขี้เหล็ก เพื่อแก้ไข้ และแก้ร้อนใน สำหรับเมนูอาหารที่แนะนำ ได้แก่ แกงส้มดอกแค ต้มยำ และน้ำสมุนไพรต่างๆ เช่น น้ำขิง น้ำตะไคร้ น้ำกระเจี๊ยบ และ น้ำอัญชันมะนาว เป็นต้น
นอกจากนี้ ยังแนะนำให้ใช้ “ยาแก้ไอมะขามป้อม” และ “ยาตรีผลา” ซึ่งบรรจุอยู่ในบัญชียาหลักแห่งชาติ โดย มะขามป้อม มีวิตามินซีสูง ช่วยเสริมภูมิคุ้มกัน แก้ไอ แก้หวัด และจากผลการวิจัยทางคลินิกพบว่าสารสกัดมะขามป้อมช่วยลดระดับคอเลสเตอรอลชนิดไม่ดี (LDL-C) ได้อย่างมีนัยสำคัญ ขณะที่ ตรีผลา ซึ่งประกอบด้วยมะขามป้อม สมอไทย และสมอพิเภก เป็นตำรับยาสำคัญที่ช่วยปรับสมดุลธาตุในร่างกาย แต่ควรระวังการใช้ในผู้ที่มีอาการท้องเสียง่าย เพราะมีฤทธิ์เป็นยาระบาย
ในมิติทางเศรษฐกิจ ดร.ภก.ปรีชา ระบุว่า มะขามป้อมและตรีผลานอกจากมีคุณค่าทางการแพทย์แล้ว ยังมีมูลค่าทางเศรษฐกิจสูงในตลาดสมุนไพรโลก โดยมูลค่าตลาดมะขามป้อมทั่วโลกในปี 2024 ประเมินไว้ ราว1.27 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (ประมาณ 41,617 ล้านบาท) ขณะที่มูลค่าตลาดสารสกัดตรีผลาทั่วโลกปี 2023 อยู่ที่ประมาณ 1.18 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (ราว 38,700 ล้านบาท) และคาดว่าจะเติบโตแตะระดับ กว่า 2.57 ล้านล้านบาทภายในปี 2572
ในประเทศไทย ยาแก้ไอมะขามป้อมและยาตรีผลาในระบบบริการสุขภาพมีแนวโน้มการใช้เพิ่มขึ้นต่อเนื่อง โดยข้อมูลระหว่างปี 2566–2568 พบว่า ยาแก้ไอมะขามป้อมมียอดสั่งจ่ายรวมกว่า 76.8 ล้านบาทต่อปี ส่วนยาตรีผลา มียอดสั่งจ่ายเฉลี่ย 8.63 ล้านบาทต่อปี
สำหรับประชาชนที่สนใจผลิตภัณฑ์ยาสมุนไพรเพื่อใช้ดูแลสุขภาพ สามารถหาซื้อได้ตามร้านขายยาไทยทั่วไปหรือ ที่ร้านรักษ์ยาไทย กระทรวงสาธารณสุข สอบถามเพิ่มเติม โทร.080 086 9502