ว่านกาบหอยมีชื่อเรียกหลายชื่อ บ้างเรียกว่านแสงอาทิตย์ ว่านหอยแครง ว่านหมื่นปี(น่าจะหมายถึงทำให้อายุยืน) คนจีนเรียก ฮำหลั่งเช่า ฝรั่งตั้งชื่อว่า oyster plant หรือ oyster lily ใบด้านบนสีเขียวแก่ ท้องใบสีม่วงอมแดง ที่มีชื่อนี้เพราะดอกออกเป็นช่อตามง่ามใบ และมีใบประกบกันคล้ายเปลือกหอบ 2 กาบ สมัยก่อนหมอยาจีนจะปลูกในสวนยา หรือปลูกใส่กระถางไว้เก็บทำยา ใช้ได้ทั้งใบสดหรือตากใบให้แห้งเก็บไว้ใช้ก็ได้ หมอจีนเรียก “อั่งเต็ก” อาอึ้มอาม่ามักจะต้มให้ลูกหลานกินพร้อมกับบอกว่า “เจี๊ยเลี้ยงน่อ” หมายความว่า กินแล้วทำให้เย็นคือ มีสรรพคุณแก้ร้อนใน ว่านกาบหอยยังเป็นส่วนประกอบในน้ำจับเลี้ยงที่มีส่วนผสมของสมุนไพรชนิด ซึ่งนิยมดื่มกันในย่านชุมชนชาวจีน เช่น เยาวราช สีลม สำเพ็ง ปัจจุบันมีการนำว่านกาบหอยนำมาปลูกเป็นไม้ประดับตามบ้านเพราะมีสีม่วงสลับเขียวสวยงาม ไม่ค่อยมีคนนำไปใช้เป็นยากันแล้ว แต่อย่างน้อยสีสันที่สวยงามก็ยังทำให้คนปลูกไว้ไม่สูญพันธุ์
ว่านกาบหอยมีสรรพคุณทางยาไม่น้อยทีเดียว ใบและช่อดอกมีรสชุ่มเย็น หมอยาพื้นบ้านของไทยใช้ ราก หรือ ลำต้น แก้พิษไข้ ใบ ใช้ทั้งต้มและกินแก้ร้อนใน แก้ไอ หลอดลมอักเสบ แก้ฟกช้ำภายในเพราะตกจากที่สูงหรือหกล้มฟาดถูกของแข็ง แก้เจ็บคอ แก้อาเจียนเป็นเลือด แก้บิด แก้ปวด และขับปัสสาวะ ดอก ใช้ขับเสมหะ แก้ไอแห้ง เลือดกำเดาออก แก้อาเจียนเป็นเลือด ปัสสาวะเป็นเลือด ไอเป็นเลือด และบิดถ่ายเป็นเลือด เผ่าม้งใช้ทั้งต้นต้มน้ำดื่มช่วยให้คลอดง่าย ชาวเขาเผ่าอีก้อและเผ่าเย้าใช้ใบตำเป็นยาพอก พ่อตุ๊กหมอยาชาวไทใหญ่ถือว่าเป็นไม้มงคล ปลูกไว้ตามบ้านเพื่อกันฟืนกันไฟ เอายอดนวดทารักษาแผลไฟไหม้ คนเขมรใช้สดๆ แก้เลือดออกในกระเพาะ แก้เลือดกำเดา
หลายประเทศทั่วโลกก็ใช้สมุนไพรต้นนี้ในสรรพคุณคล้ายๆ บ้านเรา ไต้หวันใช้ใบและดอกเป็นยาห้ามเลือด แก้ช้ำ จีนใช้ดอกต้มดื่มแก้ไอ แก้บิด เลือดออกในลำไส้ คิวบาใช้รักษาแผลสด แถบเมดิเตอร์เรเนียนใช้ใบเป็นยาพอกแก้หอบหืด ในประเทศเม็กซิโกใช้ต้านอาการอักเสบ และรักษาโรคในระบบทางเดินอาหารที่เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย
ปัจจุบันมีการศึกษาฤทธิ์ทางเภสัชวิทยาของว่านกาบหอยก็พบว่า มีฤทธิ์ต้านมะเร็ง และต้านเชื้อแบคทีเรีย สอดคล้องกับสรรพคุณแก้อาการร้อนในคือ มีฤทธิ์ต้านการอักเสบแบบเฉียบพลันและเรื้อรัง ว่านกาบหอยในรูปแบบยาต้มและชาชงมีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระเทียบเท่ากับชาจากสมุนไพรอีกหลายชนิด ได้แก่ ฝรั่ง legundi(คนทีสอ) ออริกาโน่ มิ้นท์
ว่านกาบหอยเป็นไม้ประดับใกล้มือที่นำมาทำเป็นเครื่องดื่มคลายร้อนเลี้ยงแขกได้ง่าย เป็นน้ำสมุนไพรที่ให้ทุกรสสัมผัส ด้วยสีม่วงสวย รสหอมหวานเย็นชื่นใจ กลิ่นหอมอ่อนๆ และให้สรรพคุณดีๆ ในสภาพดินฟ้าอากาศปัจจุบันที่ดูเหมือนจะมีแต่หน้าร้อนทั้งปี จึงเป็นสมุนไพรอันดับแรกๆ ที่ควรนึกถึง
ตัวอย่างตำรับยา
- แก้ไอ แก้ร้อน ห้ามเลือด อาเจียนเป็นเลือด ฟกช้ำหรือหกล้ม: ใช้ใบสด 3 ใบต้มน้ำ ผสมน้ำตาลกรวดเล็กน้อย
- แก้หวัด ไอมีเสมหะปนเลือด เลือดกำเดาออก บิดจากแบคทีเรีย: ใช้ช่อดอกแห้ง 20-30 ช่อ ต้มน้ำกิน
- น้ำว่านกาบหอย
ส่วนประกอบ ใบว่านกาบหอย 5-15 ใบ น้ำสะอาด 2 ½ ถ้วย น้ำตาลกรวด
วิธีทำ ล้างใบว่านกาบหอยสดให้สะอาด แช่ด่างทับทิม 10-20 นาที หั่นเป็นชิ้นเล็กใส่ในหม้อ ต้มน้ำให้เดือด เติมน้ำตาลกรวดชิมรสตามชอบ กรองเอากากออก เก็บไว้รับประทาน
ที่มา : บันทึกของแผ่นดิน 9 สมุนไพรในสภาวะโลกร้อน