อนุบาลสุขใจ สร้างวินัยเชิงบวก
1,000 วันแรกของชีวิต คือ ช่วงเวลาแสนมหัศจรรย์ที่สำคัญต่อสมองมากที่สุด เป็นช่วงเวลาที่สมองของเด็กสามารถพัฒนาและเรียนรู้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ กล่าวอีกนัยหนึ่งคือ ช่วงปฐมวัย ถือเป็นเวลาทองในชีวิตของเด็ก ๆ ที่พ่อแม่ และครู จะปลูกฝังให้เด็กได้เรียนรู้ และมีพัฒนาการทางสมองที่ดีเยี่ยม
นอกจากครอบครัว พ่อแม่แล้ว “ครู” ยังเป็นส่วนสำคัญที่จะช่วยสร้างให้เด็ก ๆ เติบโตและเรียนรู้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ โรงเรียนอนุบาล หรือที่เราเรียกกันว่า เนอสเซอรี่ จึงเป็นบ้านหลังที่สองที่จะช่วยให้เด็ก ๆ ได้เรียนรู้ทักษะต่าง ๆ ได้พัฒนาทักษะทั้งด้านร่างกายและจิตใจให้เติบโตไปอย่างแข็งแรง
“ตื่นเช้าไปบ้าน ไม่ใช่ไปโรงเรียน” คำกล่าวของ ครูอุ้ย หรือแม่อุ้ย อภิสิรี จรัลชวนะเพท ผู้เชี่ยวชาญการศึกษาวอลดอร์ฟ อนุบาลบ้านรักษ์ ผู้ที่ทำให้โรงเรียนอนุบาลเป็นบ้านแห่งความสุข และเป็นบ้านแห่งการเรียนรู้ทักษะชีวิตของเด็ก ๆ โดยยึดหลักสำคัญที่ว่าการศึกษาที่เหมาะสมกับเด็ก ต้องรักษาความเป็นธรรมชาติของเด็กไว้ เปิดโอกาสให้จิตวิญญาณ ร่างกาย อารมณ์และสติปัญญาของเด็กได้พัฒนาไปพร้อมกันอย่างสมดุล และเหมาะสมกับช่วงวัย
ครูอุ้ย กล่าวว่า “การเรียนรู้ของเด็ก เราต้องมองให้ออกว่าธรรมชาติของเด็กต้องการอะไร สิ่งสำคัญที่เด็กควรจะได้รับ คือการเรียนรู้ทักษะพื้นฐานในชีวิต และการเล่นอย่างมีอิสระ งานบ้าน งานครัว งานสวน คือวิชาพื้นฐานของชีวิตที่เด็ก ๆ จะต้องเรียนรู้ด้วยตนเอง
ครูอุ้ย กล่าวต่อว่า บทบาทสำคัญคือครูพี่เลี้ยง หรือ แม่ครู ที่จะต้องดูแลอนุบาลเด็ก ๆ ถึง 3 ปี ซึ่งใน 3 ปีนี้ คือช่วงเวลาที่มีค่าของเด็ก ๆ เพราะฉะนั้นต้องดูแลเขาให้เต็มที่ และต้องอนุบาลเด็กให้เขารู้สึกว่าได้รับความรัก การดูแลเอาใจใส่จากครูพี่เลี้ยง เหมือนที่ได้รับจากพ่อและแม่ เพื่อสร้างความอบอุ่นใจให้กับเด็ก”
“เด็กเรียนรู้ผ่านการเล่น เพราะการเล่นสำคัญมาก ๆ และส่งผลโดยตรงต่อพัฒนาการของเด็ก” ครูเกม ภูวฤทธิ์ ภูวภิรมย์ขวัญ โรงเรียนอนุบาลช้างเผือก กล่าวถึงความสำคัญของการดูแลเด็กปฐมวัยในโรงเรียนอนุบาล การเล่นอย่างอิสระนั้นมีความสำคัญมากกับพัฒนาการทางสมองของเด็ก ครูเกม กล่าวว่า เด็กต้องเรียนรู้ผ่านการเล่น เพื่อให้เกิด Mind Drive คือเกิดแรงบันดาลใจในการเรียนรู้ด้วยตนเอง และ Mind Education คือ การที่เด็กรู้ว่าตัวเองถนัดและมีความสามารถ มีพรสวรรค์ในเรื่องไหน เพื่อให้เกิดการต่อยอดต่อไป โดยมีครูและพ่อแม่เป็นผู้สนับสนุน และพ่อแม่เองไม่ควรเอาความต้องการ และความคาดหวังไปไว้ในตัวลูก
“การปล่อยให้เด็กได้เล่นอย่างมีอิสระ ทำให้เด็กมีความสุข สนุกสนานจากการเล่น เพราะการเล่นคือ งานของเด็ก เด็กต้องเล่น การเล่นสำคัญมาก ๆ เพราะแฝงไปด้วยการเรียนรู้มากมายเลย เมื่อเด็กมีความสุข เขาจะเรียนรู้ได้ดี มีทักษะทางสมองที่มีประสิทธิภาพอย่างน่าอัศจรรย์ ” ครูเกม กล่าว
โจทย์สำคัญในสังคมไทยตอนนี้ คือการเป็นสังคมสูงวัย ทำให้ต้องเพิ่มการลงทุนในการพัฒนาเด็กปฐมวัย เพื่อให้เติบโตอย่างมีคุณภาพและช่วยดูแลสังคมเราต่อไปได้ ต้องเร่งสร้างคุณภาพชีวิตที่ดี สร้างพื้นที่ปลอดภัยให้เป็นพื้นที่เรียนรู้อย่างสร้างสรรค์ ให้กับเด็กปฐมวัยอย่างถ้วนหน้า นางสาวณัฐยา บุญภักดี ผู้อำนวยการสำนักสนับสนุนสุขภาวะเด็ก เยาวชน และครอบครัว (สสส.) กล่าวถึงการขับเคลื่อนนโยบายการพัฒนาเด็กปฐมวัย
“การดูแลเด็กปฐมวัยนั้น พ่อแม่และครู ต้องเป็นทีมเดียวกัน โดยมีเด็กเป็นเป้าหมาย เป็นศูนย์กลาง ใช้ความรู้สมัยใหม่ในการเลี้ยงดูเด็ก หรือที่เรียกว่า วินัยเชิงบวก ส่งเสริมให้เด็กมีทักษะพื้นฐานชีวิต ส่งเสริมการเรียนรู้ผ่านการเล่น เพื่อให้เด็กมีพัฒนาการทางสมองที่สมบูรณ์และมีประสิทธิภาพ ซึ่งการพัฒนาเด็กปฐมวัยเป็นภารกิจที่หลายหน่วยงานมีหน้าที่ร่วมกัน โดยประเทศไทยมีกลไกระดับชาติทำหน้าที่กำหนดทิศทาง” ณัฐยา กล่าว
10 เทคนิคการสร้างวินัยเชิงบวกให้กับเด็ก ๆ
- หลักการทำให้เป็นเรื่องใหญ่ ชื่นชมอย่างเฉพาะเจาะจงเด็กแบบตัวต่อตัวในพฤติกรรมที่เด็กแสดงออกเช่น หนูเก่งมากเลยเก็บของเล่นก่อนแม่ทำกับข้าวเสร็จเสียอีก
- หลักการมองระดับสายตา คือ การทำให้เด็กรู้สึกว่าได้รับการใส่ใจ มีคุณค่าและเชื่อใจ จะทำให้ ef ทำงานได้ดีขึ้น
- หลักการให้ทางเลือกเชิงบวก 2 ทาง เพื่อฝึกให้เด็กคิดเป็น ฝึกตัดสินใจ มีความคิดยืดหยุ่น
- หลักการเบี่ยงเบนพฤติกรรม เช่น เด็กเคาะโต๊ะ ไม่สั่งห้ามให้หยุดทำแต่ให้ทำอย่างอื่นแทน
- หลักการให้ความสำคัญ ทำให้เด็กรู้สึกมีส่วนสำคัญในครอบครัว โดยมอบหมายหน้าที่ความรับผิดชอบให้เด็ก เช่น การช่วยทำงานบ้าน เมื่อเด็กทำก็ชื่นชมตัวเด็ก
- หลักการกระซิบ ไม่ตะโกนใส่เด็กเพื่อให้ทำตามคำสั่ง หากเป็นเสียงกระซิบเด็กจะใส่ใจฟัง สนใจและยอมทำตามมากกว่า
- หลักการอะไรก่อนหลัง กำหนดเงื่อนไขที่น่าสนใจเพื่อลดการต่อต้าน เช่นทำการบ้านเสร็จแล้ว ไปเล่นได้
- หลักการตั้งเวลา ฝึกให้รู้จักการวางแผน
- หลักการส่งความรู้สึก เพื่อบอกความรู้สึกของเราทำให้เด็กเรียนรู้ว่าทุกการกระทำของเขาส่งผลต่อผู้อื่นเสมอ
- หลักการแสดงความเข้าใจ ทำให้เด็กรู้ตัวว่ากำลังมีอารมณ์อะไร รู้สึกอย่างไร รับรู้อารมณ์ตัวเอง รู้ว่าต้องจัดการอย่างไรกับอารมณ์ของตัวเอง
ออกมาเล่น Active Play ดียังไง?
เพราะการเล่นอย่างมีอิสระสำคัญกับเด็ก ๆ และมีผลต่อการพัฒนาทักษะทางสมอง เพื่อให้เด็ก ๆ เติบโตสมวัย มีพื้นฐานทางร่างกายและจิตใจที่แข็งแรง สสส. และภาคีเครือข่าย ให้ความสำคัญกับการพัฒนาเด็กทุกช่วงวัย โดยเฉพาะอย่างยิ่งในเด็กปฐมวัย และพร้อมสนับสนุนให้เด็กได้เรียนรู้ มีทักษะพื้นฐานสำคัญในชีวิต ส่งเสริมการดูแลเด็กด้วยวินัยเชิงบวก เพื่อให้เด็กปฐมวัยมีสุขภาวะที่ดีและเป็นกำลังสำคัญในการพัฒนาสังคมไทยต่อไป