กะทกรกฝรั่ง เป็นผลไม้ เถาเลื้อย คล้ายกะทกรกไทย ทั่วๆไปเรียกว่า เสาวรส มีรสเปรี้ยว เป็นผลไม้เพื่อสุขภาพชนิดหนึ่ง ต้นกำเนิดมาจากแถบอเมริกาใต้ มีเมล็ดเยอะ มีกลิ่นคล้ายฝรั่งสุก รสออกเปรี้ยว นำมาทำน้ำ เครื่องดื่มสุขภาพ ช่วยให้สดชื่น บางพันธุ์ก็มีรสออกหวาน ผลอ่อนมีสีเขียว เมื่อสุกแล้วมีหลายสีเช่น ม่วง เหลือง ส้ม
ในประเทศไทยพบ 2 ชนิด คือ พันธุ์สีม่วง และ สีเหลือง เสาวรสสุกที่เก็บมาแล้ว สามารถเก็บในอุณหภูมิห้องได้ 3-7 วัน แต่เก็บในตู้เย็นได้นาน 1-2 สัปดาห์ เสาวรสที่ดี ต้องผิวเต่งตึงไม่เหี่ยว
งานวิจัยต่างประเทศ พบข้อมูลที่เป็นประโยชน์ ของเสาวรสอยู่มาก ทั้ง ดอก ใบ เปลือกผล ลำต้น เมล็ด พบฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา ได้แก่ ฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ ต้านการอักเสบ บรรเทาปวด ลดความดันโลหิตสูง ลดไขมัน ต้านเบาหวาน ต้านมะเร็ง บรรเทาอาการหอบหืด ฤทธิ์คลายเครียด วิตกกังวล
มีการใช้ กะทกรกฝรั่งเพื่อการคลายเครียด นอนไม่หลับมานาน มีรายงานการศึกษาวิจัยทดลองในหนูพบว่า สารสกัดหยาบส่วนเหนือดินมีฤทธิ์คลายกังวล ฤทธิ์กล่อมประสาท สารที่ออกฤทธิ์เป็นสารกลุ่มเบนโซฟลาโวนอยด์ มีฤทธิ์คลายกังวลในหนูทดลอง จากสาร Chrysin คาดว่า กลไกมาจาก สาร Chrysin จับกับ GABA (A) receptor ได้ จึงช่วยยับยั้งการทำงานของเซลล์ประสาท ช่วยให้สมองเกิดความผ่อนคลาย และลดความกังวลได้
ดอกเสาวรสเป็นหนึ่งในยากล่อมประสาทธรรมชาติที่ดีที่สุด ช่วยผ่อนคลายความตึงเครียด และการหดเกร็งของกล้ามเนื้อ รวมถึงอาการอื่นๆ ที่เกิดจากความวิตกกังวล ใช้กับการนอนหลับยาก ลดฟุ้งซ่านได้ด้วย
มีการศึกษาพบว่า ดอกเสาวรสช่วยให้หลับไวขึ้น คุณภาพการนอนหลับดีขึ้น นอกจากนี้ยังมีการศึกษาการใช้สารสกัดกะทกรกฝรั่งในหนูทดลองเพื่อเลิกยากลุ่มฝิ่น ฤทธิ์ในการถอนกัญชา ฤทธิ์ถอนยาเสพติดสารนิโคติน ใช้ในโรคสมาธิสั้น แต่หลักฐานยังไม่ชัดเจนเท่ากับการใช้เพื่อช่วยนอนหลับ จากส่วนเปลือกผล ของกะทกรกฝรั่ง สารสกัดน้ำและสารสกัดบิวทานอล มีฤทธิ์คลายกังวลและกล่อมประสาท
มีการศึกษา ในคนนอนไม่หลับ โดยใช้ชากะทกรก (ใบต้น ดอก เมล็ด) เป็นเวลา 7 วัน เว้น 7 วัน อีกกลุ่มใช้ยาหลอก จากนั้นสลับชาที่ได้รับกัน และให้บันทึกการนอนหลับ ผลพบว่า กลุ่มที่ได้ชากะทกรกฝรั่ง มีการนอนหลับที่มีคุณภาพกว่ากลุ่มที่ไม่ได้ ต่างประเทศมีการทำผลิตภัณฑ์เสริมอาหารจากกะทกรกฝรั่งเป็นรูปแบบชา และสารสกัดหยดผสมเครื่องดื่มแล้ว
ตัวอย่างตำรับยา : ใช้ส่วนเหนือดินชงดื่ม 4-8 กรัม วันละ 2-3 ครั้ง
ข้อห้าม/ควรระวัง
- ห้ามรับประทานต้นสดเด็ดขาด เนื่องจากมีไซยาโนเจเนติกไกลโคไซด์ อาจเสียชีวิตได้ แต่พิษจะสลายเมื่อโดนความร้อน
- ระวังการเสริมฤทธิ์กับยานอนหลับ ไม่แนะนำกินร่วมกับยานอนหลับ
- ระวังการใช้ร่วมกับแอลกอฮอล์เพราะเสริมฤทธิ์ยาอาจสลบได้
- ไม่แนะนำใช้ในหญิงตั้งครรภ์ให้นมบุตร มีสารบางอย่างอาจบีบตัวมดลูก
ข้อมูลจาก หนังสือบันทึกของแผ่นดิน 12, สถาบันการแพทย์แผนไทยอภัยภูเบศร
คลินิกออนไลน์ line : @abhthaimed