สันพร้าหอม เครื่องหอม บำรุงร่างกาย บำรุงกำลัง
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Ayapana triplinervis (Vahl) R.M. King & H. Robinson
ชื่อวงศ์ : AESTERACEAE
ชื่ออื่นๆ : พอกี่ เกี๋ยงพาใย
การขยายพันธุ์ ใช้เมล็ดและการปักชำ ชอบความชื้นสูง และดินร่วนซุย
เกี๋ยงพาใย สันพร้าหอม อาหารปรับธาตุ
ปัจจุบันความเชื่อเกี่ยวกับสันพร้าหอมในมิติทางจิตวิญญาณลดน้อยถอยลงไปมาก ทำให้สันพร้าหอม พืชหอมในเครื่องหอมไทยได้หายไปจากความทรงจำของผู้คน ต้องขอขอบคุณชุมชนคนเมืองในจังหวัดเชียงใหม่ ที่ยังนิยมกิน “เกี๋ยงพาใย” เป็นผักสดแกล้มลาบ ที่อุดมไปด้วยวิตามินซี ทุกวันนี้ยังคงมีวางขายเป็นผักสดอยู่ในตลาด หมอยาเมืองเลยยังมีความเชื่อว่าเกี๋ยงพาใยเป็นยาปรับธาตุ เป็นยาช่วย ระบายหรือแก้อาการท้องร่วงในเวลาเดียวกัน ส่วนชาวไทยใหญ่นิยมเอามากินกับน้ำพริก ชาวเขาทุกเผ่าทางภาคเหนือใช้ยอดอ่อน ใบอ่อน กินเป็นผักสดกับน้ำพริกเช่นกัน
เนียงคำพอง เครื่องหอมของคนอีสาน
“เนียมคำพอง” เป็นพืชหอมที่สำคัญของ คนอีสานทุกกลุ่มชาติพันธุ์ โดยใช้เป็นส่วนผสมของแห้งหอม ยาสระผมหอมบำรุงผม ทำธูป หรือ เครื่องหอมอื่นๆ เช่นเดียวกับคนปกาเกอะยอ จะนิยมนำมาทำให้แห้งโดยห่อใบตองที่ทาน้ำมันมะพร้าวไว้แล้วย่างไฟ จะทำให้มีกลิ่นหอม มากขึ้น นิยมนำมาทัดหู หรือนำมาห้อยกับสายสร้อยคล้องคอ
สันพร้าหอม ยาหอมบำรุงร่างกาย บำรุงกำลัง
สันพร้าหอม เป้นสมุนไพรในตำรับของยาเขียวหอม เป็นยาสามัญประจำบ้านแผนโบราณ รวมทั้งยาหอมในนตำรับยาแก้ไข้ แก้ไข้หวัด แก้ลม จุกเสียดแน่นท้อง บำรุงหัวใจ บำรุงโลหิต บำรุงกำลัง แก้ประจำเดือนมาไม่ปกติ นอกจากโรคและอาการดังกล่าว หมอยาไทยใหญ่ยังนิยมใช้สันพร้าหอมในรักษาลมขึ้นเบื้องสูง ใช้ขยี้ดม แก้ลมชัก ลมงาน แก้ลมมะเฮ็งคุด(ปวดหัวไม่หาย) ใช้เคี้ยวกินเป็นยาระบายอ่อนๆ แก้ร้อนใน ปากเป็นแผลและเลือดออกตามไรฟัน และนิยมนำมาต้มอาบให้เด็กที่มีอาการท้องอืด ช่วยให้เลือดลมไหลเวียนดี ใช้ภายนอก พอกกระดูกหัก ช่วยห้ามเลือด แก้อักเสบจากแมลงสัตว์กัดต่อย ส่วนหมอยาอีสานนิยมใช้กับแม่หลังคลอดในการเป็นยาอบ ยาต้มกินเพื่อบำรุงเลือด บำรุงกำลัง ขับน้ำออกจากร่างกายลดอาการบวมน้ำ ช่วยทำให้เหงื่อออก ใช้ขับขับประจำเดือนในผู้หญิงที่ประจำเดือนผิดปกติ และนอกจากนี้ยังใช้บดกับน้ำ เติมน้ำผึ้งเล็กน้อย แก้ไอ บรรเทาอาการหอบหืดในเด็กและผู้ใหญ่
เนียมคำพอง…เป็นพืชหอมที่ใช้เป็นทั้งเครื่องหอม ยา และอาหาร อย่าง รอบด้าน ทำให้โดดเด่นกว่าเพื่อนพ้องเนียมอื่นๆ รวมทั้งยังเป็นพืชปลูกง่าย จึงเหมาะกับการส่งเสริม การปลูกเป็นไม้ประดับ พืชสวนครัวในพื้นที่ที่ สำหรับคนรุ่นใหม่ที่อาจไม่ได้ใส่ใจกับการสื่อสารกับเทวดาอารักษ์มากนัก อย่างน้อยก็มีผักกินกับน้ำพริก หรืออาจจะเก็บใบมาทิ้งไว้ในรถให้กลิ่นหอมตามธรรมชาติ ทดแทนกลิ่นจากสารเคมี คุณภาพชีวิตคนยุคนี้ก็คงจะดีขึ้นไม่น้อย
ตัวอย่างตำรับยาพื้นบ้าน
ยาแก้หวัด บำรุงร่างกาย
ใช้ทั้งต้นประมาณ 1 กำมือ ในน้ำ 1 ลิตร ต้มให้เดือด พอเดือดหรี่ไฟลง ต้มต่อไป อีก 15 นาที ดื่มครั้งละครึ่งแก้ว ประมาณ 125 มิลลิลิตร วันละ 3 เวลา หรือบด เป็นผง ทำเป็นชา สำหรับดื่ม เพื่อแก้หวัด ยาบำรุงกำลัง ทำให้เลือดไหลเวียนดี แก้ วิงเวียน
ยาเขียวเบญจขันธ์
นำผงแห้งของใบผักกระโฉม ใบฝ้าย ใบพรมมิ ใบพิมเสน ใบสันพร้าหอม ใบสันพร้ามอญ อย่างละ 1บาท มาผสมให้เข้ากันดีแล้วนำมาชงน้ำกิน ใช้น้ำดอกไม้เทศเป็นน้ำกระสายยา เพื่อแก้ไข้พิษ ไข้ตัวร้อน แก้ร้อนใน ใช้น้ำรากบัวหลวงเป็นน้ำกระสายยา เพื่อแก้กระหายน้ำ ใช้รากผักชีต้มเป็นน้ำกระสายยา เพื่อแก้ไข้ เหือดหัด อีสุกอีใส
ข้อควรระวัง
ใบสันพร้าหอมมีสาร coumarins ซึ่งต้านการแข็ง ตัวของเลือด ท่านที่รับประทานยาที่ต้านการแข้งตัวของเลือดหรือ bloodthinning ต้องมีการปรับขนาดยา ต้องรับประทานอย่างสม่ำเสมอ